Простыя парады:

1. Пазбаўцеся страхаў

Беларусы, якія не наважваюцца перайсці на беларускую, часцей за ўсё маюць 1001 прычыну для гэтага. Вось некаторыя з іх:

А. Я кепска размаўляю па-беларуску, таму лепш не псаваць сваімі памылкамі гэтую цудоўную мову. – Ніводная нацыя ў свеце не размаўляе на літаратурнай мове! Нават беларускія пісьменнікі кожны мае “свой варыянт” мовы, з дамешкамі і рэгіянальнымі асаблівасцямі.

Б. Я з дзяцінства размаўляю па-расейску, мая сям’я расейскамоўная. – Уявіце, што з такімі перакананнямі вам давялося б пераехаць жыць у Францыю ці Амерыку. Таксама б працягвалі?..

В. Гэта мёртвая мова, ніхто ў горадзе на ёй не гаворыць. – То маеце шанец стаць першым! І прыкладам для іншых гараджанаў – калі яны не пачнуць тут жа размаўляць, то прынамсі задумаюцца.

Д. Гэта мова калхозу і апазіцыі. – Вы адсталі ад трэнду! Сёння беларуская мова – мова культуры, інтэлігенцыі, а таксама мова для кожнага беларуса на ўсе выпадкі жыцця! Размаўляць па-беларуску – гэта сучасна, годна і модна!

2. Папаўняйце свой слоўнікавы запас

Пачніце з пасіўных спосабаў: чытайце кнігі, глядзіце агучаныя па-беларуску фільмы, слухайце беларускамоўную музыку, чытайце беларускамоўныя сайты і газеты, усталюйце на кампутары праграмы з беларускім інтэрфейсам. На сайтах, дзе гэта дасяжна, пераключайцеся на беларускую мову. Тое самае – з банкаматамі, інфакіёскамі і г.д.

3. Пішыце па-беларуску

Калі вам складана пачаць размаўляць – пачніце з пісьмовай мовы. Мэйлы, эсэмэскі, паведамленні ў інтэрнэце, допісы ў сацсетках. Пры гэтым вы маеце час абдумаць напісанае, зазірнуць у слоўнік (slounik.org). Вашыя знаёмыя пачнуць звыкацца да вас-беларускамоўнага, а вы знойдзеце новых беларускамоўных знаёмых.

4. Звяртайцеся па-беларуску да незнаёмцаў

Псіхалагічны бар’ер прасцей за ўсё пераадолець з незнаёмымі людзьмі, якіх вы бачыце першы і апошні раз: прадавачка ў краме, кіроўца маршруткі, мінак на вуліцы. Гэта прасцей, чым адразу пачаць размаўляць па-беларуску з бацькамі ці сябрамі, з якімі ўсё жыццё вы гутарылі па-расейску.

5. Наведвайце беларускія імпрэзы

Чуць жывую мову – вельмі важна, каб хутчэй авалодаць ёй самому. Да таго ж, на такіх імпрэзах вы можаце здабыць новыя знаёмствы – і пашырыць свой беларускамоўны асяродак. Яшчэ адзін спосаб – вандроўкі з беларускамоўнымі экскурсаводамі і краязнаўцамі.

6. Пачніце ўжываць мову ў побыце

Спачатку ў сям’і, потым на працы – у звыклых вам асяродках. Будзьце гатовыя тлумачыць зноўку і зноўку людзям прычыны такога пераходу. Прасіце падтрымаць вас у гэтым. Памятайце, што расейскамоўныя беларусы цудоўна вас разумеюць, калі вы звяртаецеся да іх па-беларуску. Старайцеся размаўляць павольна і прыгожа – каб суразмоўцам было яшчэ прасцей разумець вас. Гэта яшчэ болей прыхіне людзей да вас.

7. Пазнаёмцеся з дасведчанымі носьбітамі мовы

Патлумачце ім, што толькі вучыцеся. Папрасіце выпраўляць памылкі ў вашым маўленні і лексіцы. Уважліва слухайце, як гаворыць дасведчаны чалавек. Прасіце яго тлумачыць незразумелыя словы.

8. Набярыцеся цярпення

Для таго, каб пачаць не толькі размаўляць, але і думаць, сніць сны па-беларуску, вам спатрэбіцца час. Але мэта таго вартая, бо разам з моваю вам адкрыецца ўнікальны беларускі сусвет!

СТУДЗЕНЬ   студзіць - буры будзіць.
Этымалогія назвы
Сама назва першага месяца года красамоўна гаворыць пра яго характар: студзень - значыць сцюдзёны. У гэты час на зямлю прыходзілі моцныя халады.
Народныя прыкметы месяца
Студзень - году пачатак, а зіме - палавіна. 
Студзень хаты студзіць - рана гаспадароў будзіць.
Студзень пагодны - будзе год плодны.
 Калі студзень імглісты - мокры год, калі халодны - позняя вясна і халоднае лета. 

МАЙ (ТРАВЕНЬ) зямлю грэе, а  сіверам вее.

Этымалогія назвы          
                           Назва гэтага месяца ў лаціне Maius паходзіць ад імя багіні Маі. Май - таксама назва зеляніны, асабліва ліставых дрэваў. 
         Сучаснай літаратурнай назве месяца "май" адпавядае старабеларуская  форма "травень", якая паходзіць ад слова "трава", бо ў гэтым месяцы зямля пакрываецца зеленню.

Народныя прыкметы месяца 
Май - жывёлу ў поле пхай.
Май зямлю грэе, а сіверам вее. 
Май - валам дай, а сам на печ ўцякай. 
Май халодны - год галодны.
Дождж у маі - хлеб будзе і на гультая. 
Майская трава галоднага корміць. 
Май - і пад кустом рай. 
 Аўсей — авёс сей

Беларускія каляндарныя святы
6 – Юрый (Ягорый, Георгій)

7 – Сава

15 – Дзень Барыса і Глеба
22 – Мікола веснавы
24 – Дзень Кірыла і Мяфода

 

ЧЭРВЕНЬ не гуляе - ураджай  люляе.
Этымалогія назвы
                  Назва тлумачыцца з'яўленнем чарвякоў, а таксама чырвоным колерам, які набываюць некаторыя ягады менавіта ў гэтую пару.

Народныя прыкметы месяца 
Лета на зіму працуе.
 Летні дзень за зімовы тыдзень.
 Хто ўлетку спіць, той узімку не есць.
 Людзі рады лету, а пчолы - квету. 
Не прасі лета доўгага, а малі цёплага. 
У чэрвені ўбача спадар, што Бог дасць у дар.
 Чэрвень не гуляе - ураджай люляе. 

 У месяцы самы доўгі дзень года - 22 чэрвеня (працягласць болей 17 гадзін) і самая кароткая ноч.  У чэрвені асноўны занятак селяніна - нарыхтоўка сена.

 Людзі прыкмячалі: калі ў першы і другі дзень чэрвеня лье дождж - увесь месяц будзе сухі. 

Беларускія каляндарныя святы

3 – Алена   
Сей лён на Алену – будзе кашуля па калена.
13 – Ерамей
Прыйшоў Ерамей – больш не сей.
25 – Анупрэй

 

ЛІПЕНЬ пякучы, але даручы.

Этымалогія назвы
           Сучасная беларуская назва сярэдняга, самага спякотнага месяца лета паходзіць ад слова "ліпа". (Дрэва цвіце менавіта ў гэтую пару.)
         Ліпень - самы дажджлівы месяц года, палова дзён яго бывае з ападкамі, вызначаецца недобранадзейнасцю надвор`я і асабліва ліўнямі. Здараецца і сухая пара. У народзе прыкмячалі: калі паспелі чарніцы, то паспела і жыта. Ліпень дорыць чалавеку спелыя лясныя і садовыя ягады, першыя грыбы. 

Народныя прыкметы месяца
Ліпень пякучы, але даручы.
 Ліпень косіць і жне, доўга спаць не дае.
 Хто ў ліпені на полі пацее, таго ўзімку печка грэе. 
У ліпені з касой мужык, а баба з сярпом, але ў хаце ладком. 
Ліпень што спаліць агнямі, тое салье дажджамі.

Беларускія каляндарныя святы
6 на 7 – Купалле
Прыйшоў Пятрок – апаў лісток.
12 – Дзень Пятра і Паўла (Пятрок)
14 – Кузьма і Дзям’ян
21 – Дзень Казанскай Божай Маці

 

ЖНІВЕНЬ сее, жне і косіць - на сталах багацця  досыць.

Этымалогія назвы
          Назва апошняга летняга месяца - напамін пра галоўную сялянскую працу ў гэтую пару: "У жніўні панамі сярпы". Кожнаму гаспадару было вядома: "Хто ў жніўні гуляе, той узімку галадае". Назва месяца жнівень ("серпень") адлюстроўвае прыродныя асаблівасці пары. Назва "серпень" (ад слова "серп") захавалася ў украінцаў, чэхаў, палякаў.

 

Народныя прыкметы месяца
Кожная хата ў жніўні багата.
Прыдатны красавік цяплом, а жнівень дабром.
Жнівень сее, жне і косіць - на сталах багацця досыць.
Што поле ўродзіць, жнівень знаходзіць.
Хто ў жніўні гуляе, той узімку галадае. 

Беларускія каляндарныя святы
Трэці Спас хлеба прыпас.
2 – Ілья
Ілля наробіць гнілля.
6 – Барыс і Глеб
14 – першы Спас (Макавей)
Спас – лета шась!
19 – другі Спас (Яблычны)
28 – Прачыстая
29 – трэці Спас (Арэхавы)
Дажынкі – свята канца жніва.

 

ВЕРАСЕНЬ - з досвіткам дзень.

Этымалогія назвы

  Назва месяца паходзіць ад слова "верас" – расліны, якая цвіце ў канцы лета і пачатку восені.

 

Народныя прыкметы месяца

Халодны верасень, але сыты. 

Верасень - з досвіткам дзень.

У верасні і ліст на дрэве не трымаецца. 

У верасні адна ягада, дый то горкая рабіна. 

Як настане верасень - гаспадарам поўна гумно і кішэнь.

Беларускія каляндарныя святы

11 – Іван Галавасек
21 – Малая Прачыстая
27 – Узвіжанне (звіжанне) - свята "закрывання" зямлі на зіму.

 

КАСТРЫЧНІК  ходзіць па краю і гоніць птушак з гаю. 

Этымалогія назвы

          Беларуская назва месяца паходзіць ад слова "кастрыца" (кастра): у гэты час сяляне часалі, трапалі лён і каноплі, з якіх ападала шмат кастры.

 

Народныя прыкметы месяца

У кастрычніку і хата з дрывамі, і мужык з лапцямі. 

Кастрычнік ходзіць па краю і гоніць птушак з гаю. 

Кастрычнік ні калёс, ні палоз не любіць. Кастрычнік зямлю беліць, а лес дык залоціць.

 

 Беларускія каляндарныя святы

7-14 – «бабіна лета»
14 – Пакроў

14-21 – «дзявоцкае лета»

25 – Дзяды (Змітраўка)

 

ЛІСТАПАД зіме сцежку пракладае.

Этымалогія назвы

          Назва апошняга восеньскага месяца займае сваё месца з некаторым спазненнем, бо лісты з дрэў у асноўным паападалі, з чым згаджаецца і такая выразная пейзажная прыкмета: " У лістападзе гола ў садзе".

Народныя прыкметы месяца

Лістапад - вераснёўскі ўнук, кастрычнікаў сын, зіме бацюхна родны. 

У лістападзе гола ў садзе. 

Лістапад зіме сцежку пракладае.

Лістапад-паўзімнік: мужык з калёсамі развітваецца, у сані перабіраецца. 

Лістапад снегу навее - хлеба прыбудзе, а вада разальецца - сена набярэцца. 

 

 Беларускія каляндарныя святы

1 – Дзень Усіх Святых

4 – Казанская Божая Маці

8 – Дзмітры (Зміцер)

14 – Кузьма і Дзям’ян

21 – Дзень Міхала

27 – Святы Юстыніян

28 – Гурый (пачынаецца Піліпаўка)

29 – Мацей

 

СНЕЖАНЬ зіму пачынае, а год  канчае.

Этымалогія назвы
            Снежань азначае пачатак снегападу. Сама назва сведчыць пра характар гэтага месяца: "снежань". Па ім, лічылі ў народзе, раўняліся вясна і лета. Будзе снежань сухі - і яны будуць сухія, а выдасца цёплы, дык і лета такое ж: "У снежні адкрытае вуха - летам горача і суха". Правяралі і ўрадлівасць наступнага лета: "У снежні мароз і снег вышай хаты - год будзе багаты".

Народныя прыкметы месяца
Снежань зіму пачынае, а год канчае. 

Снежань сцюжны з зімою дружны.

Снежань вока снегам цешыць, ды марозам вуха рве.

Сухі снежань - сухая вясна, сухое лета.  

 

Беларускія каляндарныя святы

4 – Узвядзенне
9 – Юр’я
13 – Дзень святога Андрэя
19 – Мікола зімовы

 

• Разгледзеныя назвы месяцаў маюць шматвекавую гісторыю,
• Месяцы «студзень», «люты» атрымалі сваё імёны праз свой «характар» надвор’я,
• Месяцы «сакавік», «красавік», «чэрвень», «ліпень», «верасень», «лістапад», «снежань» атрымалі свае імёны праз характэрныя асаблівасці сезонаў года,
• Назва месяца «май» (бел. травень) паходзіць ад уласнага імя Майя. Так у Старажытным Рыме звалі багіню зямлі і ўрадлівасці,
• Паходжанне месяца «жнівень», «кастрычнік» звязваюць з паходжаннем народных свят, абрадаў, традыцый,
• Асаблівасці паходжання назваў можна прасачыць у народных прымаўках, прыказках, загадках, прыкметах.

Метад развіцця маўлення – гэта спосаб узаемадзеяння педагога і дзяцей, якое забяспечвае фарміраванне ў апошніх маўленнчых уменняў і навыкаў. У дашкольнай дыдактыцы ў цэлым і метлдыцы развіцця маўлення ў прыватнасці прынята выдзяляць тры группы метадаў: наглядныя, слоўныя і практычныя.

Наглядныя метады падзяляюцца на непасрэдныя і апасродкаваныя. Калі дзеці маюць магчымасць назіраць аб’ект непасрэдна, выкарыстоўваюцца непасрэдныя метады. Гэта метад назіранняў і яго разнавіднасці: агляды памяшканняў, экскурсіі, разглядванне прадметаў.

Калі аб’екты недаступны для непасрэднага назірання, выхавальнік знаёміць з імі дзяцей апасродкаваным шляхам, г.зн. выкарыстоўваючы выяўленчую нагляднасць (карціны, фотаздымкі, кінафільмы, цацкі). У старшых групах выкарыстоўваецца такі наглядны метад, як дэманстацыя мадэляў.

Разглядванне карцін са знаёмым зместам, цацак як умоўных вобразаў знаёмых прадметаў і істот, расказванне пра іх прымяняецца і з мэтай паўторнага азнаямлення з аб’ектам, замацавання атрыманных падчас назіранняў ведаў, фарміравання звязнага маўлення. Зразумела, што ва ўсіх гэтых працэсах абавязкова прысутнічае слова выхавальніка, які накіроўвае ўспрыманне дзяцей, тлумачыць і называе тое, што паказваецца.

Да слоўных метадаў, якія выкарстоўваюцца ў дзіцячым садзе, адносяцца чытанне і прераказ мастацкіх твораў, завучванне на памяць, аповед, абагульняючая гутарка. Але ва ўсіх слоўных метадах, як правіла, выкарыстоўваюцца і наглядныя прыёмы: паказ цацак, малюнкаў, прадметаў, ілюстрацый. У старэйшым даашкольным узросце дапускаецца пераказ без апоры на нагляднасць.

Практычныя метады накіраваны на выкарыстанне маўленчых уменняў і навыкаў і іх удасканаленне. Часцей за ўсё практычныя метады носяць гульнявы характар. Гэта дыдактычныя гульні, гульні-драматызацыі, інсцэніроўкі, пластычныя эцюды, рухавыя гульні са слоўнымі прыгаворамі. Да практычных метадаў адносяцца таксама розныя віды дзіцячай дзейнасці – канструляяванне, маляванне, праца, мадэляванне і падобныя, кожны з якіх суправаджаецца размовай выхавльніка і дзяцей.

Як бачна, дзелянне метадаў развіцця маўлення на групы з’яўляецца вельмі ўмоўным, паколькі паміж імі няма выразнай мяжы.

А.Г.Арушанава вылучае таксама праблемныя метады развіцця маўлення. Да іх адносяцца творчыя заняткі, словаўтваральныя сітуацыі, праблемныя пытанні.

У залежнасці ад характару маўленчай дзейнасці дзяцей ўмоўна выдзяляюцца рэпрадуктыўныя і прадуктыўныя метады развіцця маўлення.

Рэпрадуктыўныя метады заснаваны на ўзнаўленні маўленчага матэрыялу, на перайманні гатовых узораў. Гэта, напрыклад, пераказ блізка да тэксту, завучванне на памяць, гульні-драматызацыі па змесце літаратурных твораў.

Прадуктыўныя метады накіраваны на навучанне дзяцей пабудове ўласных звязных выказванняў, развіццё маўленчай творчасці. Да гэтых метадаў адносіцца абагульняючая гутарка, расказванне, творчы пераказ, мадэляванне, творчыя заданні.

Паколькі элементы творчасці ёсць у рэпрадуктыўных метадах, а элементы ўзнаўлення ўзору – у прадуктыўных, дакладнай мяжы паміж гэтымі метадамі таксама не існуе.

Кожны метад уяўляе сабой сістэму метадычных прыёмаў, якія аб’ядноўваюцца агульнасцю задачы развіцця маўлення і падыходу да яе вырашэння. Метадычныя прыёмы – гэта элементы метадаў, іх складаныя часткі. Прыёмы развіцця маўлення таксама падзяляюцца на тры асноўныя групы: слоўныя, наглядныя і гульнявыя.

Існуе вялікая колькасць слоўных прыёмаў. Найбольш распаўсюджаныя з іх ніжэйнаступныя.

Маўленчы ўзор – правільная, загадзя прадуманая маўленчая дзейнасць выхавальніка, прызначаная для пераймання дзецьмі. Гэта можа быць узор вымаўлення гука, слова, пабудовы граматычнай формы, аповеду. Узор павінен быць даступным дзецям па форме і змесце. Каб дамагчыся асэнсаванага паўтарэння дзецьмі ўзору маўленння выхавальніка, карысна суправаджаць яго іншымі прыёмамі: тлумачэннямі, указаннямі.

Паўторнае прагаворванне – наўмыснае (але не прымусовае) шматразавае паўтарэнне аднаго і таго ж гука, слова, сказа з мэтай яго запамінання. Паўтарэнне можа ажыццяўляцца за педагогам, іншымі дзецьмі, можа быць сумесным (выхавальніка і дзіцяці або двух дзяцей) ці харавым.

Слоўныя практыкаванні – шматразавае выкарыстанне дзецьмі пэўных маўленчых уменняў і навыкаў. Ад паўторнага прагаворвання адрозніваюцца большай частатой, варыянтнасцю, большай доляй самастойных намаганняў дзяцей.

Тлумачэнне – раскрыццё сутнасці якой-небудзь з’явы або спосаба дзеяння. Выкарыстоўваецца ў працэсе назіранняў і абследавання прадметаў, пры раскрыцці значэння слова і вырашэнні тншых задач.

Указанні – тлумачэнне, паведамленне дзецям спосабу дзеяння для дасягнення пэўнага выніку. Указанні могуць быць навучальныя, арганізацыйныя, дысцыплінавальныя.

Ацэнка дзіцячага маўлення – разгорнутае матыванае меркаванне пра маўленчае выказванне дзіцяці. Ацэнка павінна не проста канстатаваць характар маўлення дзіцяці, але і навучаць, удасканальваць яго маўленне. Улічваючы эмацыянальны ўплыў ацэнкі на дзяцей, яна павінна быць у асноўным станоўчай. Маўленчыя памылкі тактоўна выпраўляюцца з дапамогай іншых метадычных прыёмаў (узору, тлумачэння).

Пытанне – слоўны зварот, які патрабуе адказу. Пытанні падзяляюцца на асноўныя і дапаможныя. Асноўныя у сваю чаргу могуць быць канстатавальнымі (хто? што? які? дзе? куды? і да т.п.) і пошуковымі (чаму? навошта? чым падобныя?) Дапаможныя пытанні бываюць навадныя і пытанні-падказкі. Пытанні выкарыстоўваюцца ў размовах дыдактычных гульнях, пры навучанні розным відам расказвання, г.зн. ва ўсіх метадах развіцця маўлення.

Наглядныя прыёмы – паказ рознага ілюстратыўнага матэрыялу (малюнкаў, рухаў у гульні-драматызацыі і да т.п.), становішча органаў артыкуляцыі пры навучанні гукавымаўленню і інш. Спалучаюцца са слоўнымі прыёмамі, напрыклад паказ аб’екта і называнне новага слова.

Гульнявыя прыёмы могуць быць як слоўнымі (выкарыстанне жарту пры тлумачэнні задання, небыліцы), так і нагляднымі (выкарыстанне гульнявых персанажаў тыпу “беларускамоўнай” лялькі, фантаў, гульнявых рухаў). Такія прыёмы павышаюць цікавасць дзяцей да заняткаў, садзейнічаюць актывізацыі іх маўлення.

Усе вышэйпералічаныя прыёмы развіцця маўлення з’яўляюцца прамымі. Існуюць і ўскосныя прыёмы: напамінанне, рэпліка, заўвага, падсказка, парада.

Розныя прыёмы выкарыстоўваюцца ў залежнасці ад задачы развіцця маўлення, зместу заняткаў, узроставых і індывідуальных асаблівасцей дзяцей.

Паважаныя  бацькі!

Прапануем Вам беларускія сайты, якія дапамогуць далучыць дзяцей да багацця роднай мовы, сфарміраваць каштоўнасныя адносіны да яе.

Народныя казкі для дзетак ад ЮНІСЕФ

Праект «Народныя казкі для дзетак» — iнiцыятыва ЮНIСЕФ у Беларусі. Там вы знойдзеце многа цудоўных казак и гульняў для вашых дзетак на беларускай мове.

http://kazki.unicef.by/

Вершы.ru - нацыянальны паэтычны партал, на якiм вы знойдзеце вершы для дзяцей на беларускай мове.

http://www.vershy.ru/category/vershy-dlya-dzyatsei

"Вясёлка"  - часопiс для дзяцей i iх бацькоў 

http://www.veselka.by/

"Буся" - чытанка-маляванка для дашкольнікаў

http://www.veselka.by/?page_id=4543

Как много стран, не похожих друг на друга, есть на земном шаре! Путешествуя по миру, каждый из нас не просто привозит на память красивые безделушки, а старается приобрести национальные сувениры, которые будут напоминать о традициях и культуре чужого края.

Даже ненадолго приезжая в другую страну, мы стремимся увидеть местные достопримечательности и побольше узнать об истории государства, познакомиться с иностранным языком или даже заговорить на нём.

Когда в нашу страну приезжают зарубежные гости, они тоже с удовольствием увозят на память сувениры из льна и соломки, знакомятся с нашей культурой. Но многие ли из нас могут рассказать о своей стране на родном белорусском языке, познакомить с традициями своего края? К сожалению, совсем немногие.

В настоящее время невозможно представить себе современного образованного человека, который не знал бы истории, традиций своей страны, родного языка. Но, к сожалению, часто юноши и девушки хорошо говорят на иностранных языках, ориентируются в культурных традициях других стран, но про наследие своей страны знают совсем мало, а белорусским языком и вовсе не владеют. Увлечённость историей родной страны, любовь и уважение к белорусскому языку нужно воспитывать с детства.

Давайте вместе подумаем, как увлечь ребёнка, чтобы ему захотелось выучить родной язык.

Пачынаем размаўляць па-беларуску!

Ветлівасць

Ветлівымі словамі дарослыя і дзеці карыстаюцца амаль штодня. Давайце праверым свае веды і пакажам прыклад ветлівых паводзін дзецям: Дзякуем Сардэчна дзякую! Я ўдзячны (удзячна) Вам! Дзякуй за дапамогу! Дзякуй за ўсё! Просім прабачэння Прабачце, калі ласка! Я прашу прабачэння! Вельмі шкадую, што нарабіў Вам клопату. Не сярдуйце, так атрымалася. Даруйце, мне вельмі непрыемна. Радуемся Вельмі добра! Цудоўна! Выдатна! Вось здорава! Якое шчасце! Вось гэта навіна! Мне вельмі прыемна! Я задаволены (задаволена)! Вы мяне ўзрадавалі! Мне гэта даспадобы! Гэта самая шчаслівая хвіліна ў маім жыцці! Я вельмі рады (рада)! Жадаем Жадаю шчасця! Каб Вы здаровы былі і радаваліся! Хай Вас Бог беражэ! Хай Вам шчасціць! Хай будуць здаровы Вашы родныя! Расці дужы (дужая) ды вялікі (вялікая)! Хай здзейсняцца ўсе спадзяванні! Бывайце здаровы, жывіце багата! Добрай дарогі! Хай усё будзе добра! Хай Вам лёс не здрадзіць!

Імёны

Для бацькоў імя сына ці дачкі — самае пяшчотнае і мілагучнае. Кожнае дзіця любіць, каб да яго звярталіся неяк асабліва. Камусьці падабаюцца памяншальныя ласкавыя формы імя, камусьці — толькі поўныя.

Дзецям будзе цікава на некалькі хвілін акунуцца ў мінулае нашай краіны і даведацца, якія імёны існавалі раней на Беларусі. Кнігі на беларускай мове «Жыло-было Воблачка. Усё цікавіла яго: і адкуль сонейка ўзыходзіць, і куды спаць кладзецца, і чаму неба сіняе, а лес зялёны?» — ці не нагадвае вам гэты казачны персанаж, прыдуманы сучаснай беларускай пісьменніцай Аленай Маслай, нашых цікаўных, няўрымслівых, дасціпных дзяцей? Кажуць, што найлепшых поспехаў у выхаванні можна дасягнуць тады, калі дзіця не заўважае, што яго выхоўваюць. Гартаючы старонкі цікавай кніжкі, маленькі чытач разам з героямі кнігі непакоіцца і радуецца, сам спрабуе зразумець важныя ўрокі жыцця. Цудоўна, калі дзіця будзе браць іх са старонак кніг на роднай мове!

Прачытайце сыну ці дачцэ ўрывак з твора Уладзіміра Дубоўкі «Шануйце ўсё жывое», які ніколі не страціць сваёй актуальнасці: «Як толькі я сябе помню, бацькі мае і старэйшыя людзі — суседзі — прывучалі нас, малых, шанаваць усё жывое, што вакол нас. — Не тапчы травіцы, хадзі сцежачкай. Трава вырасце. Яе скосяць — будзе сена кароўкам, каню… — Не чапай, не ламай гэтага дубочка або сасонкі. З іх вырастуць вялікія дрэвы, яны пойдуць на хату або на шафу… — Асцярожна рві яблыкі — не паламай, не адвіхні галінку. Дрэва будзе хварэць. На паламаным суку не будзе яблыкаў…»

У многіх сем’ях існуе традыцыя — увечары перад сном бацькі чытаюць дзецям казкі. Часцей чытайце разам з дзецьмі кнігі на беларускай мове. Завітайце ў кнігарню ці бібліятэку, пазнаёмцеся з навінкамі на кніжных паліцах. Вы ведаеце кнігі «Прыгоды Нуліка» і «Я тут жыву» Уладзіміра Ліпскага, «Вандроўка з божымі кароўкамі» і «Першая прыгажуня» Алены Маслы, «Цуда-вуда» Уладзіміра Мазго, кнігі Ніны Галіноўскай, Казіміра Камейшы, Міколы Маляўкі, Анатоля Зэкава і іншыя цудоўныя творы, якія напісаны спецыяльна для маленькіх чытачоў?

Цікаўцеся дзіцячай літаратурай на роднай мове! Паспрабуйце заахвоціць дзяцей да чытання вершаў, казак, апавяданняў, змешчаных на старонках дзіцячых часопісаў. Разам абмяркоўвайце выказаныя ў іх думкі, дапамажыце лепш зразумець прачытанае.

У тэле- і радыёрэпартажах, артыкулах газет і часопісаў, аб’явах у бібліятэках можна пачуць цікавую інфармацыю наконт прэзентацый новых кніг, творчых сустрэч з аўтарамі, іншых культурных мерапрыемстваў. Наведайце з дзецьмі хаця б некаторыя з іх. Аднак, збіраючыся на такую сустрэчу, падрыхтуйце дзіця да яе. Раскажыце, з якім пісьменнікам ладзіцца сустрэча, што чакаеце ад яе. У наш час часцей праводзяцца забаўляльныя мерапрыемствы, і дзіця звычайна не трапляе на сур’ёзныя сустрэчы. Таму бацькам варта растлумачыць дзецям, што, каб быць рознабакова развітай асобай, абавязкова трэба цікавіцца культурнымі падзеямі сучаснага жыцця.

Прыказкі і прымаўкі

Хоць, можа, у штодзённым жыцці мы рэдка размаўляем па-беларуску, але часта прыгадваем вядомыя прыказкі і прымаўкі, якія дапамагаюць выказаць свае адносіны да сітуацыі. Прыказкі надаюць мове выразнасць, дасціпнасць, паэтычнасць. «Хата без кутоў не будуецца, без прымаўкі ні бяседа, ні гутарка не вядзецца» — у прыказках мала слоў, але ў іх закладзена народная мудрасць. Трапныя выслоўі назапашваюцца ў нашай памяці на працягу ўсяго жыцця. Мы чуем і запамінаем іх з размоў, слухаючы казкі, песні, паданні. Усім знаёмая сітуацыя: дзіця мые посуд, раптам талерка выслізвае з рук і разбіваецца. Каб супакоіць дзіця, дарослыя прыгадваюць старое павер’е: «Посуд б’ецца на шчасце!» Без асаблівых намаганняў памяці мы звяртаемся да прыказак і прымавак, каб вывесці правіла, даць ацэнку падзеям, характарыстыку паводзінам людзей. Як растлумачыць дзецям, што такое любоў і павага да бацькоў, як трэба ставицца да людзей, дзе знайсці даступныя ўзросту прыклады?

Прапануйце малым некалькі прыказак і разам абмяркуйце іх. Пры сонейку цёпла, пры мамачцы добра. Добраму чалавеку жыццё ў радасць, а злому — адно гора. Не рабі другому, што не люба самому. У людзей пытай, ды свой розум май. Прыказкі і прымаўкі не старэюць на працягу стагоддзяў, яны выказваюць агульначалавечую мараль сцісла, у дасканалай мастацкай форме. Крынічным звонам бессмяротнасці роднае мовы назваў Янка Брыль народныя прыказкі і прымаўкі.

Святы

Хто не ведае прыгожую легенду пра папараць-кветку, якая расцвітае ў ноч на Івана Купалу? Пра тое, што чалавек, якому пашчасціць здабыць чароўную кветку, зразумее мову птушак і звяроў, стане багатым і шчаслівым? Ноч гэтая незвычайная, казачная: дрэвы, хмызы і кветкі размаўляюць паміж сабою і нават пераходзяць з месца на месца. Менавіта ў купальскую ноч, згодна з павер’ем, трэба збіраць лекавыя расліны, якія маюць у гэты час асаблівую сілу. На жаль, сучасныя дзеці дрэнна ведаюць беларускія святы. Пачніце знаёміць малых з народным календаром — расказвайце пра святы, якія захаваліся да нашых дзён. Напрыклад, увесну беларусы святкуюць Вербніцу, або Вербную нядзелю. У гэты вясновы дзень, за тыдзень да Вялікадня, людзі ламаюць галінкі вярбы — дрэва, поўнага магутнай жыццёвай сілы. Вербнай галінкай дакранаюцца да родных і знаёмых (найперш да дзяцей) і прыгаворваюць: Не я б’ю — вярба б’е. За тыдзень — Вялікдзень. Будзь здаровы, як вада, І багаты, як зямля. Расці, як вярба, Як лёд, на ўвесь год! У бібліятэцы можна знайсці цікавыя кніжкі пра беларускія народныя святы. Разам з дзецьмі прачытайце пра провады зімы — Масленіцу, свята прылёту птушак — Саракі, пра пачатак і заканчэнне жніва — Дажынкі і Зажынкі ды іншыя народныя традыцыі.

Урокі роднай мовы

Вывучэнне мовы, якую не ведаеш, — з’ява не простая. Калі ж бацькі разам з дзецьмі вывучаюць родную мову, поспех абавязкова прыйдзе. Час ад часу можна нават спаборнічаць, хто лепш ведае сваю мову. Напрыклад, паспрабуйце з дапамогай перакладнога слоўніка (а мо і без яго) назваць па-беларуску навакольных птушак, звяроў, кветкі і г. д. «Вам доўга крочыць праз гады. Не забывайцеся ж, якія Вы пакідаеце сляды», — успамінаюцца радкі з верша Пятруся Броўкі. Дзіця, якое з маленства шануе традыцыі сваіх продкаў, гаворыць па-беларуску, паважае сваіх бацькоў, пранясе такія адносіны праз усё жыццё. І тады новыя пакаленні маленькіх беларусаў будуць размаўляць на роднай мове.

Тэма "Дзікія жывёлы"

1. 1. Гульня “У каго што?”

Вы называеце жывёлу, а дзіця называе яе часткі цела: У лісы – лапы, хвост, тулава, галава, вушы…. У лася – тулава, галава, рогі, ногі, капыты …. У ваўка – лапы, хвост, клыкі….. І г.д.

2. 2. Гульня “Каго многа ў лесе?”

воўк – многа ваўкоў

дзік – многа дзікоў

мядзведзь……………………………..

вавёрка……………………………….

ліса…………………………………….

бабёр………………………………….

рысь……………………………………. і г.д.

3. 3. Гульня “Адгадай хто гэта?”

Вы называеце характэрныя прыкметы жывёлы, а дзіця павінна назваць жывёлу.

* У яго доўгія вушы, пярэднія лапы кароткія, а заднія – доўгія, маленькі хвосцік (заяц).

* У гэтай жывёлы рыжая шубка, доўгі пушысты хвост, яна ловіць мышэй (ліса). * У гэтай жывёлы рыжая шубка, доўгі пушысты хвост, яна добра скача па дрэвах, любіць шышкі і арэшкі(вавёрка).

*  Ён шэры, у яго моцныя зубы, зімой ён ходзіць злы і галодны (воўк).

* У яго бурая шубка, тоўсты лапы, зімой ён спіць (мядзведзь).

І г.д. пра лося, зубра, бабра……

Для ўскладнення можна прапанаваць дзіцяць загадаць вам загадку, а Вы паспрабуеце яе адгадаць.

4. 4. Гульня “Палічы звяроў?”

Дапасаванне назоўнікаў і лічэбнікаў. 1 кабан, 2 кабаны, 3 кабаны, 4 кабаны, 5 кабаноў і г.д. Палічыце таксама зайцаў, вавёрак, лісаў, ваўкоў, дзікоў і г.д.

Тэма "Свойскія жывёлы"

1. 1. Гульня “Хто як размаўляе?”

Карова …. (мычыць) Конь …. (ржэць) Авечка ….. (бляець) Сабака ….. (гаўкае) Кот…. (мяўкае) Свіння… (хрукае)

2. 2. Гульня “Знайдзі лішняе” Папрасіце дзіця выбраць "лішняе слова" і растлумачыць свой выбар Карова, баран, хвост, сабака   (хвост - гэта частка цела, а ўсе астатнія - жывёлы) Авечка, лось, бык, трус   (лось - гэта дзікая жывёла, а астатнія - свойскія) Конь, шчаня, каза, сабака   (шчаня - гэта дзіцяня жывёлы, а астатнія - дарослыя жывёлы) і г.д.
3. 3. Гульня “Скажы, у каго....?” У каго вострыя рогі?    У каровы, у быка, у казы і г.д. У каго кароткі хвост? У каго вострыя кіпцюры? У каго вялікія вушы? У каго ёсць пятачок? У каго доўгі хвост? У каго на нагах капыты?

Тэма "Жывёлы халодных краін"

1. 1. Гульня “Назаві сям'ю жывёл”

Напрыклад: мама – маржыха, тата – морж, дзіцяня – маржаня, дзіцяняты – маржаняты і г.д.

2. 2. Гульня “Палічы жывёл”

Вы называеце жывёлу, а дзіця "лічыць", колькі жывёл сядзіць на ільдзіне

Адна сава, две савы, тры савы, чатыры савы, пяць соў, шэсць соў.....

Адзін цюлень, два цюлені, тры цюлені, чатыры цюлені, пяць цюленяў, шэсць цюленяў.....

3. 3. Гульня “Палічы дзіцянят жывёл”

Напрыклад: адно маржаня двое маржанят, трое маржанят, чацвёра маржанят, пяцёра маржанят, шасцёра маржанят.

Палічыце так алянят, мядзведзянят, савянят, цюлянят.

Скарбы мовы, скарбы пазнання, скарбы навакольнага свету расчыняюцца тым, хто шчыра любіць і глыбока вывучае родную мову, літаратуру, культуру.

Паважаныя бацькі, дапамажыце нам далучыць дзяцей да роднай, беларускай мовы! Давайце разам падумаем, як захапіць дзіця, каб яму захацелася вывучыць родную мову.

Хтось, магчыма, не вывучаў мову ў школе ці не карыстаецца ёю ў жыцці, пакуль ведае абмежаваную колькасць слоў, але ж хоча узбагаціць слоўнікавы запас і зацікавіць астатніх. Дзесь ці ж трэба пачынаць!

Напрыклад, пачніце з прывітання ці развітання па-беларуску. 

Да ўніверсальных вітанняў належаць: вітаю, прывітанне, здрастуйце, добрага здаровейка. Ці вітальныя выразы ў дачыненні да часу: добрай(-ае) раніцы,   дабранак, добры дзень (дзянёк), добры вечар (вечарок), добрай ночы (ночкі). 

Формы развітання: да пабачэння, да сустрэчы, да скорага, шчасліва заставацца, заставайцеся здаровыя, бывайце здаровыя, шчаслівай дарогі або лёгкай дарогі.

Ветлівасць

Ветлівымі словамі дарослыя і дзеці карыстаюцца амаль штодня. Давайце праверым свае веды і пакажам прыклад ветлівых паводзін дзецям:

Дзякуем

Сардэчна дзякую! Я ўдзячны (удзячна) Вам! Дзякуй за дапамогу! Дзякуй за ўсё!

Просім прабачэння

Прабачце, калі ласка! Я прашу прабачэння! Вельмі шкадую, што нарабіў Вам клопату. Не сярдуйце, так атрымалася. Даруйце, мне вельмі непрыемна.

Радуемся

Вельмі добра! Цудоўна! Выдатна! Вось здорава! Якое шчасце! Вось гэта навіна! Мне вельмі прыемна! Я задаволены (задаволена)! Вы мяне ўзрадавалі! Мне гэта даспадобы! Гэта самая шчаслівая хвіліна ў маім жыцці! Я вельмі рады (рада)!

Жадаем

Жадаю шчасця! Каб Вы здаровы былі і радаваліся! Хай Вас Бог беражэ! Хай Вам шчасціць! Хай будуць здаровы Вашы родныя! Расці дужы (дужая) ды вялікі (вялікая)! Хай здзейсняцца ўсе спадзяванні! Бывайце здаровы, жывіце багата! Добрай дарогі! Хай усё будзе добра! Хай Вам лёс не здрадзіць!

Імёны

Для бацькоў імя сына ці дачкі — самае пяшчотнае і мілагучнае. Кожнае дзіця любіць, каб да яго звярталіся неяк асабліва. Камусьці падабаюцца памяншальныя ласкавыя формы імя, камусьці — толькі поўныя. Дзецям будзе цікава на некалькі хвілін акунуцца ў мінулае нашай краіны і даведацца, якія імёны існавалі раней.

Детство – ответственный этап в становлении личности и ее нравственной сферы. Понятие патриотизма многообразно по своему содержанию – это и уважение к культуре своей страны, и ощущение неразрывности с окружающим миром, и гордость за свой народ и свою Родину.

Ребенок с первых лет жизни должен сердцем и душой полюбить свой родной край, культуру, испытывать чувство национальной гордости, что называется «пустить корни в родную землю».

Любовь к Родине начинается у ребенка с отношения к семье, к самым близким людям – к матери, отцу, бабушке, дедушке. Это корни, связывающие его с родным домом и ближайшим окружением; с восхищения тем, что видит перед собой малыш, чему он изумляется и что вызывает отклик в его душе.

Есть Родина большая и родина малая. Большая Родина – это наша страна Республика Беларусь. А малая родина – это место, где человек родился и живет.

Организовывайте поездки, экскурсии по родному краю. Вы удивитесь сами, и обогатите внутренний мир вашего ребёнка открывшимися возможностями. Красота природы, богатое историческое прошлое и настоящее края, таланты народа, его уникальные умения в прикладном народном творчестве, настоящая кладовая познаний родного края.

Уважаемые родители! Поставьте своей целью воспитать у своих детей любовь к своей станице. Но прежде вам самим необходимо изучить её историю, посетить музеи и памятные места.

Воспитание детей – дело не только нас, воспитателей и педагогов. Неотъемлемой частью в этом деле является личный пример родителей. Вы, уважаемые родители – первые воспитатели ребёнка. Поэтому, в выходные дни совершайте с детьми экскурсии по памятным местам. К. Паустовский говорил: «человеку нельзя жить без родины, как нельзя жить без сердца» Но нельзя любить то, чего не знаешь. Поэтому наша задача – научить детей любить свой край, а, следовательно, больше узнавайте о нём, умейте ценить его историю.

Уважаемые родители! Любите свой край! И свою любовь к нему передавайте детям.

Рекомендации для родителей

Воспитание маленького патриота начинается с самого близкого для него - родного дома, улицы, где он живет, детского сада.

Обращайте внимание ребенка на красоту родного города.

Во  время  прогулки  расскажите,  что  находится  на  вашей  улице, поговорите о значении каждого объекта.

Дайте  представление  о  работе  общественных  учреждений:  почты, магазина, библиотеки и т. д. Понаблюдайте за работой сотрудников этих учреждений, отметьте ценность их труда.

Вместе с ребенком принимайте участие в труде по благоустройству и озеленению своего двора.

Расширяйте собственный кругозор.

Учите ребенка правильно оценивать свои поступки и поступки других людей.

Читайте ему книги о родине, ее героях, о традициях, культуре своего народа.

Поощряйте ребенка за стремление поддерживать порядок, примерное поведение в общественных местах.

Подготовил: заместитель заведующего по основной деятельности Е.В.Ломакина

Первые чувства патриотизма. Доступны ли они в дошкольном возрасте? Можно сказать, что да дошкольнику доступны чувства любви к своей семье, родному краю, городу, родной природе. Это и есть начало патриотизма, который рождается в познании, а формируется в процессе повседневного целенаправленного воспитания.

На современном этапе воспитание будущего гражданина патриота своей страны становится очень актуальным и особенно трудным, требует большого такта и терпения, так как в молодых семьях вопросы воспитания патриотизма, гражданственности не считаются важными, и зачастую вызывают лишь недоумение.

Патриотическое воспитание ребенка – это основа формирования будущего гражданина. Задача воспитания патриотизма в настоящее время очень сложна. Чтобы достигнуть определенного результата, необходимо находить нетрадиционные методы воздействия на ребенка, на его эмоциональную и нравственную сферы. Причем такие методы которые, не казались бы ребенку скучными, чрезмерно назидательными, а естественно и гармонично наполняли его мировоззрение нравственным содержанием, раскрывали бы новые, ранее неизвестные или непонятные малышу стороны окружающей действительности.

Уже в дошкольном возрасте ребенок должен знать, в какой стране он живет, чем она отличается от других стран. Нужно как можно больше рассказывать детям о городе, в котором они живут; воспитывать чувство гордости за свой город. Приучать детей бережно относиться к тому, что создано бабушками, дедушками, мамами и папами. Поддерживать чистоту и порядок в общественных местах, участвовать в создании красоты и порядка в своем дворе, подъезде, на улице, в парках, в детском саду.

Существуют разнообразные формы воспитания у детей патриотических чувств. Это беседы о Родине, о родном городе, о природе родного края, о хороших людях, чтение детских книг на патриотические темы и детский фольклор региона в котором он живет, соответствующий подбор песен и стихов для разучивания и, конечно, личный пример родителей.

Через изучение истории и традиций предков, воспитывается гордость и уважение к родной земле. Важная роль здесь принадлежит сказкам, которые передаются от поколения к поколению и учат добру, дружбе, взаимопомощи и трудолюбию. Самобытный народный фольклор – прекрасный материал, формирующий любовь к Родине и патриотическое развитие детей. Также стоит познакомить их с культурой, обычаями и традициями других народов, сформировать к ним дружелюбное отношение.

Детям свойственны неустойчивость внимания, утомляемость и кратковременность интересов. Поэтому патриотическое воспитание детей дошкольного возраста предполагает неоднократное обращение к определённым темам, для формирования к ним стойкого интереса. Для раскрытия той или иной темы лучше всего использовать процесс игры. Например, детям очень интересно будет играть в «путешествия», во время которых они смогут узнать что – то новое о малой или большой Родине, других странах.

Дети обладают наглядно – образным мышлением, поэтому для лучшего усвоения новой информации родителям стоит воспользоваться иллюстрациями, художественной литературой и всевозможными наглядными предметами. Так посещение музеев откроет перед детьми новые возможности для изучения истории и быта родной земли.

Одно из проявлений патриотизма – любовь к природе. Она определяется бережным отношением к ней, выражается в элементарной заботе о животных, в доступном труде по выращиванию растений. Большое значение имеют прогулки в лес, на реку, в поле. Они дают возможность познакомить детей с некоторыми правилами бережного отношения к природе. При ознакомлении с природой родной страны акцент делается на ее красоту и разнообразие, на ее особенности. Яркие впечатления о родной природе, об истории родного края, полученные в детстве, нередко остаются в памяти человека на всю жизнь и формируют у ребенка такие черты характера, которые помогут ему стать патриотом и гражданином своей страны.

Не менее важным условием нравственно-патриотического воспитания детей является тесная взаимосвязь с родителями. Прикосновение к истории своей семьи вызывает у ребенка сильные эмоции, заставляет сопереживать, внимательно относиться к памяти прошлого, к своим историческим корням.

«Патриотическое воспитание дошкольников»

Любовь к родному краю, к родной культуре, к родной речи начинается с малого – с любви к своей семье, к своему дому. Постепенно расширяясь, эта любовь переходит в любовь ко всей стране, к ее прошлому и настоящему, а затем ко всему человечеству.

Патриотизм - сложное и высокое человеческое чувство, оно так многогранно по своему содержанию, что неопределимо несколькими словами.

Для маленького ребенка Родина начинается с родных мест - с улицы, на которой он живет, где находится его детский сад. Постепенно дети получают представления о родном городе, селе, посёлке. Под руководством воспитателя дети знакомятся с достопримечательностями улицы, на которой они живут, узнают о том, чем славится их город, село, начинают гордиться им. Дошкольники узнают о людях, прославивших себя трудом, боевыми заслугами, чьими именами названы города, улицы, площади. Их знакомят с некоторыми событиями прошлого. Чтобы вызвать уважение к героизму и мужеству советских людей, отдавших жизнь за Родину в Великой Отечественной войне, их ведут к памятникам героев.

Воспитание патриотических чувств у детей дошкольного возраста - одна из задач нравственного воспитания, включающая в себя воспитание любви к близким людям, к детскому саду, к родному городу, посёлку и родной стране.

Патриотизм – это любовь к Родине, преданность ей, ответственность и гордость за нее, желание трудиться на ее благо, беречь и умножать ее богатства. Невозможно воспитать чувство собственного достоинства, уверенность в себе, а, следовательно, полноценную личность, без уважения к истории и культуре своего Отечества, к его государственной символике. Дошкольникам, особенно старшего возраста, доступно чувство любви к родному городу, посёлку,  родной природе, к своей Родине. А это и есть начало патриотизма, который рождается в познании, а формируется в процессе целенаправленного воспитания.

Патриотическое воспитание в детском саду - это процесс освоения, наследования традиционной отечественной культуры.

Для того, чтобы с малых лет растить патриотов, воспитатели должны ясно представлять себе, в чём состоит своеобразие патриотизма ребёнка- дошкольника, каковы пути и методы патриотического воспитания в детском саду. Содержание и методы патриотического воспитания должны соответствовать возрастным особенностям детей. Самый существенный результат патриотического воспитания в детском саду - это положительный сознательный настрой детей, их общественно-нравственная направленность, живой интерес к общественным явлениям и событиям, происходящим в городе, стране, чувство радости, гордости за наши достижения.

Успех патриотического воспитания детей дошкольного возраста во многом зависит от родителей, от семьи, от той атмосферы, которая царит дома. Поэтому необходимо объединить усилия детского сада и семьи.